Archiwa Państwowe to cenna i podlegająca szczególnej pieczy część
administracji publicznej. Aby sprostać wysokim standardom krajów europejskich w
zakresie jakości świadczonych usług, dostępności zasobów i tak potrzebnych
działań edukacyjnych, niezbędne jest zatrudnienie i utrzymanie wysokiej klasy
specjalistów z kwalifikacjami eksperckimi z wszechstronnym przygotowaniem
zawodowym. Na pracownikach archiwów spoczywa obowiązek zachowania świadectw
przeszłości i zagwarantowanie do nich dostępu, co ma na celu m.in. wspieranie
rozwoju państwa i społeczeństwa obywatelskiego. Niestety, rosnąca ilość wyzwań,
zadań i obowiązków jest odwrotnie proporcjonalna do wynagrodzeń. Pracownicy ci
od wielu lat znajdują się w grupie zawodowej posiadającej najniższe pensje w sektorze
publicznym. Zgodnie z informacjami pochodzącymi z Archiwum Państwowego w
Katowicach, przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto wraz z dodatkowym
wynagrodzeniem rocznym wyniosło w 2012 r. 3.447 zł (w tym Służba Cywilna-3.657
zł, pracownicy obsługi wraz z dyrektorami archiwów-2.745 zł). Dla porównania: w
identycznym okresie przeciętne wynagrodzenie w Służbie Cywilnej wyniosło 4.729
zł.
Podkreślić należy, że
poziom zatrudnienia i płac nie zmienił się od bardzo długiego czasu, a ilość
realizowanych zadań już tak. Dowodem na to jest powiększenie zbiorów (w ciągu
10 lat z 200 km półek z dokumentami do 310 km). Przykładem dobitnie ilustrującym
olbrzymie dysproporcje pomiędzy poziomem wynagrodzeń w archiwach i np.
odpowiadających im terytorialnie urzędach wojewódzkich są następujące dane:
-Pomorski Urząd Wojewódzki w Gdańsku-3.864 zł; Archiwum Państwowe w
Elblągu-2.942 zł (ok. 24% mniej);
-Podlaski Urząd Wojewódzki w Białymstoku-4.067 zł; Archiwum Państwowe w
Białymstoku-2.848 zł (ok. 30% mniej);
-Lubelski Urząd Wojewódzki w Lublinie-3.991 zł; Archiwum Państwowe w
Lublinie-2.977 zł (25% mniej);
W pozostałych instytucjach różnice wynoszą 10-20%.
Jeszcze
drastyczniejsze różnice zaobserwować można pomiędzy wynagrodzeniami dyrektorów
archiwów i osób zajmujących stanowiska kierownicze na średnim szczeblu
zarządzania. Zgodnie z danymi Szefa Służby Cywilnej w 2012 r., przeciętne
miesięczne wynagrodzenie wynosiło 9.067 zł, natomiast średnie miesięczne
wynagrodzenie dyrektorów archiwów wynosiło 5.978 zł (34% mniej).
Na tym tle sytuacja
pracowników Archiwum Państwowego w Katowicach wygląda szczególnie
niekorzystnie. Należy ono do największych archiwów historycznych podległych
Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych w Warszawie. Gromadzi materiały
historyczne od średniowiecza do współczesności wytworzone na Górnym i
Cieszyńskim Śląsku oraz w zachodnich powiatach małopolskich. Obecnie jego zasób
to 21.4 km bieżące dokumentacji aktowej, 6.9 tys. dokumentów pergaminowych i
papierowych, 47.7 tys. planów technicznych, 25.1 tys. map i 32.2 tys.
fotografii. Składa się z Centrali w Katowicach oraz 7 oddziałów zamiejscowych:
Bielsko-Biała, Cieszyn, Gliwice, Oświęcim, Pszczyna, Racibórz i Żywiec. W
Katowicach funkcjonują specjalistyczne pracownie: reprograficzna,
konserwatorska oraz pracownia masowego odkwaszania papieru. W 2012 r.
udostępniono w Pracowniach Naukowych 43.9 tys. archiwaliów, z których
skorzystało 1412 osób oraz wykonano 4.231 kwerend dla instytucji i osób
fizycznych. Od 1997 r. stan zatrudnienia utrzymuje się na takim samym poziomie.
Na dzień 31 grudnia 2012 r. Archiwum zatrudniało 107 osób, w tym 76 pracowników
merytorycznych będących członkami i urzędnikami w Korpusie Służby Cywilnej oraz
31 osób obsługi. W 2000 r. na jednego pracownika przypadało 170 m bieżących
archiwaliów; w 2012 r. już 220 m.
Jak podkreśla dr hab.
Piotr Greiner Dyrektor Archiwum Państwowego w Katowicach, płace są mniejsze o
ponad 52% w porównaniu z płacami w Służbie Cywilnej oraz o 11% niższe niż
średnia w całej państwowej służbie archiwalnej. Warunki płacowe rodzą
uzasadnioną frustrację pracowników i obligują do stawiania pytań dotyczących
przyczyn powstania takich dysproporcji. Tymczasem przed pracownikami piętrzą
się nowe wyzwania związane z poprawą stanu infrastruktury archiwów państwowych
i zwiększenia dostępności zasobu archiwalnego on-line (zgodnie ze „Strategią
Archiwów Państwowych na lata 2010-20”).
Mając na uwadze przedstawione
powyżej informacje, zwracam się do Pana Ministra jako sprawującego nadzór i
opiekę nad narodowym zasobem archiwalnym z prośbą o udzielenie odpowiedzi na
następujące pytania:
- Jakie są przyczyny tak dużych dysproporcji pomiędzy wynagrodzeniami pracowników Archiwów Państwowych a pracowników Służby Cywilnej?
- Dlaczego poziom płac pracowników Archiwum Państwowego w Katowicach tak drastycznie odbiega od poziomu płac w państwowej służbie archiwalnej?
- Jakie działania zamierza podjąć Ministerstwo w celu unormowania tej sytuacji tak, aby doprowadzić do wyrównania poziomu płac?